Matematyka (LO/5/07/08)

UWAGI WSTĘPNE

Program Matematyka z plusem jest wynikiem doświadczeń nauczycieli szkół śred­nich różnego profilu (w tym międzynarodowej matury) oraz autorów i redaktorów książek dla wszystkich etapów kształcenia wydawanych przez Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe.

Wiele z elementów nowego stylu nauczania matematyki autorzy programu przetesto­wali w swojej pracy pedagogicznej.

W konstrukcji programu uwzględniono nie tylko literę, ale przede wszystkim ducha Podstawy programowej. Dlatego szczególny nacisk (zwłaszcza w zakresie podstawo­wym) położono na zastosowania umiejętności matematycznych.

Program przeznaczony jest dla wszystkich szkół ponadgimnazjalnych kończących się maturą. Zawiera on więc zarówno zakres podstawowy, jak i rozszerzony. Fragmenty dotyczące tylko zakresu rozszerzonego zaznaczono w całym tekście kursywą. Są one przeznaczone tylko dla uczniów uczących się matematyki w zakresie rozszerzonym.

Podstawową cechę odróżniającą zakres rozszerzony od zakresu podstawowego stano­wią nie tylko dodatkowe treści, ale także większy nacisk na ścisłość języka i znajomość zagadnień teoretycznych.

Program został skonstruowany tak, aby w pierwszej klasie nauczyciel pracujący z uczniami, pochodzącymi
z różnych gimnazjów i nauczanymi według różnych pro­gramów, mógł rozpocząć nauczanie od powtórzenia, uzupełnienia i ugruntowania wiadomości z gimnazjum potrzebnych do dalszej nauki. Z kolei w klasie trzeciej stosunkowo mniejsza ilość materiału pozwala zakończyć realizację programu przed egzaminem maturalnym.

Przy podziale materiału pomiędzy klasy zadbano o to, aby nauczyciel zawsze miał odpowiednią ilość czasu na realizację danego zagadnienia.

Program nawiązuje tytułem do najpopularniejszych programów nauczania dla II i III etapu nauczania i został opracowany przez podobny zespół autorów. Może być jednak stosowany niezależnie od tego, jakie programy realizowali uczniowie w gimnazjum.

Do programu przygotowane zostały podręczniki (odrębne dla zakresu podstawowego i podstawowego
z rozszerzeniem) oraz dodatkowe materiały: ćwiczenia, zbiory zadań, i sprawdziany.

 

CELE  EDUKACYJNE

OGÓLNE  CELE  EDUKACYJNE

 

Matematyka  jest  obok  języka  polskiego  głównym  przedmiotem  w  szkole  ponadgimnazjalnej.  Jej  duże  znaczenie  polega  m.in.  na  tym,  że:

♦  jest  potrzebna  do  nauki  innych  przedmiotów  w  szkole  ponadgimnazjalnej  a  także  na   studiach   wyższych   (i   to   nie   tylko   na   kierunkach   typowo   ścisłych,  ale   także  psychologii,  socjologii,  ekonomii  itp.)

♦  pozwala  kształcić  zdolność  logicznego  myślenia  potrzebną  w  większości  zawodów,  a  także  w  życiu  codziennym,

♦  pozwala  lepiej  rozumieć  i  przewidywać  zjawiska  przyrodnicze,  techniczne,  ekonomiczne  i  społeczne,

♦  nauczanie  tego  przedmiotu  pozwala  osiągnąć  także  wymienione  niżej  cele  wychowawcze.

 

Nauczyciel   matematyki  powinien   więc   kierować   się  nie  tylko   treściami  zapisanymi  poniżej,  ale  także  realizować  następujące  cele.

 

Rozwój  intelektualny

♦  Wykształcenie  nawyku  logicznego  i  poprawnego  myślenia  oraz  stosowania  w  praktyce  zasad  logiki.

♦  Rozwijanie  zdolności  stawiania  hipotez  i  ich  dowodzenia,  odróżniania  hipotezy  od  udowodnionego  faktu.

♦  Doskonalenie  zdolności  heurystycznych.

♦  Wykształcenie  umiejętności  wykonywania  działań  na  liczbach,  wyrażeniach  algebraicznych  i  innych  podstawowych  obiektach  abstrakcyjnych.

♦  Wykształcenie   umiejętności  tworzenia   modeli   matematycznych  i   nawyku   ilościowego  rozważania  dostrzeganych  zjawisk.

♦  Wykształcenie   umiejętności   planowania   rozwiązania   problemu  matematycznego i  realizacji  tego  planu.

♦  Kształtowanie  wyobraźni  przestrzennej.

♦  Rozwijanie  umiejętności  czytania  ze  zrozumieniem  różnego  rodzaju   tekstów  zawierających   informacje   ilościowe   (w   tym   diagramów,   wykresów,   tabel   itp.)   oraz sporządzania  takich  tekstów.

♦  Rozwijanie  umiejętności  prawidłowej  interpretacji  tekstów  zawierających  dane  statystyczne.

♦  Przygotowanie  do  korzystania  z  nowoczesnych  technologii  informacji.

♦  Kształtowanie  umiejętności  używania  symboli,  schematów,  rysunków  i  wykresów.

♦  Wykształcenie  podstaw  matematycznych  do  zrozumienia  zjawisk  przyrodniczych,  społecznych,  technicznych  i  gospodarczych.

 

Wychowanie

♦  Kształtowanie  pozytywnego  stosunku  do  podejmowania  aktywności  intelektualnej  i  rozbudzanie  ciekawości  intelektualnej.

♦  Nauczanie  dobrej  organizacji  pracy,  systematyczności  i  pracowitości.

♦  Wykształcenie  umiejętności  prowadzenia   merytorycznej  dyskusji  mającej  na  celu  wspólne  dojście  do  optymalnego  rozwiązania.

♦  Kształtowanie  szacunku  dla  poglądów  innych  i  umiejętności  obrony  własnych  poglądów.

♦  Wykształcenie  krytycznego  stosunku  do  własnych  poglądów  i  umiejętności  zmiany  zdania  pod  wpływem  racjonalnych  argumentów.

♦  Nauczenie  zrozumiałego  przedstawiania  informacji.

♦  Wykształcenie  umiejętności  argumentowania.

♦  Wykształcenie  umiejętności  planowania  pracy.

♦  Wykształcenie  umiejętności  współpracy  w  grupie.

♦  Umożliwienie  podejmowania  świadomych  decyzji  dotyczących  społeczeństwa,  gospodarki   i   środowiska   naturalnego   poprzez   przekazanie   umiejętności   będących  podstawą  rozumienia  zjawisk  gospodarczych,  społecznych  i  przyrodniczych.

♦  Umożliwienie  świadomego  i  krytycznego  korzystania  z  danych  statystycznych.

♦  Wykształcenie  umiejętności  samodzielnego  zdobywania  informacji  i  samokształcenia.

 

SZCZEGÓŁOWE  CELE  EDUKACYJNE

 

Cele  te  podano  niżej z  podziałem  na klasy  oraz  główne  kategorie  celów  edukacyjnych.  Wymagania  dotyczące  zakresu  rozszerzonego  oznaczono  kursywą  i  kolorem.

 

KLASA  I

Wykształcenie  umiejętności  posługiwania  się  obiektami  abstrakcyjnymi

♦  Uporządkowanie  i  uzupełnienie  wiadomości  i  umiejętności  dotyczących  działań  na

liczbach  rzeczywistych  oraz  wyrażeniach  algebraicznych.

♦  Uporządkowanie  i  uzupełnienie  wiadomości  i  umiejętności  dotyczących  geometrii  elementarnej

 

Wykształcenie  umiejętności  budowania  modeli  matematycznych

♦  Powtórzenie  i  uzupełnienie  wiadomości  i  umiejętności  dotyczących  zastosowania  równań,  nierówności 
i  układów  równań  liniowych  do  rozwiązywania  różnorodnych  problemów.

♦  Wykształcenie   umiejętności   rozwiązywania   równań   i   nierówności   kwadratowych  oraz  ich  stosowania.

♦  Wykształcenie  umiejętności  dostrzegania  związków  i  zależności.

♦  Wykształcenie  umiejętności  opisu  sytuacji  za  pomocą  funkcji  i  rozumienia  zależności  pomiędzy  własnościami  funkcji  a  własnościami  opisywanej  przez  nią  sytuacji.

♦  Wykształcenie  umiejętności  rozwiązywania  problemów  prowadzących  do  poszukiwania  ekstremum  funkcji  kwadratowej.

♦  Wykształcenie  umiejętności  stosowania  pojęć  i  twierdzeń  planimetrii  do  różnorodnych  problemów.

♦  Wykształcenie  umiejętności  zastosowania  funkcji  trygonometrycznych  kąta  ostrego  w  sytuacjach  praktycznych.

 

Wykształcenie  umiejętności  projektowania  i  wykonywania  obliczeń

♦  Powtórzenie  i  uzupełnienie  umiejętności  z  zakresu  gimnazjum.

♦  Rozszerzenie  działania  potęgowania  na  potęgi  o  wykładniku  wymiernym.

♦  Utrwalenie  umiejętności  działań  z  użyciem  procentów.

♦  Doskonalenie  umiejętności  szacowania  wartości  liczbowych.

♦  Zapoznanie  z zapisem liczb w notacji wykładniczej i działaniami na takich liczbach.

♦  Zapoznanie z pojęciem logarytmu i kształcenie umiejętności obliczania logarytmów.

♦  Zapoznanie  z  wykorzystaniem  kalkulatora  do  obliczeń  dotyczących  także  funkcji  trygonometrycznych  kąta  ostrego.

♦  Zapoznanie  z  wykorzystaniem  kalkulatora  graficznego  i  komputera  do  rysowania  wykresów  funkcji 
(w  miarę  możliwości  technicznych).

 

Zapoznanie  z  elementami  myślenia  matematycznego

Wykształcenie  umiejętności  odróżniania  twierdzenia  od  hipotezy,  podawania  przykładów 
i  kontrprzykładów.

Kształtowanie  ścisłości  języka  matematycznego.

Zapoznanie  z  prostymi  dowodami  geometrii  elementarnej.

Wykształcenie  umiejętności  samodzielnego  dowodzenia  prostych  twierdzeń  geometrycznych.

 

KLASA  II

 

Wykształcenie  umiejętności  posługiwania  się  obiektami  abstrakcyjnymi

♦  Uzupełnienie  wiadomości  i  umiejętności  wykonywania  działań  dodawania,  odejmowania  i  mnożenia  wielomianów.

♦  Uzupełnienie  wiadomości  i  umiejętności  z  zakresu  planimetrii  o  zagadnienia  dotyczące  związków  wielokątów  i  okręgów,  przekształceń  geometrycznych,  twierdzenia  Talesa  i  podobieństwa. Zapoznanie 
z  twierdzeniami  sinusów  i  cosinusów.

♦  Wykształcenie  umiejętności  stosowania  elementów  geometrii  analitycznej.

♦  Zapoznanie  z  podstawowymi  pojęciami  statystyki  opisowej.

 

Wykształcenie  umiejętności  budowania  modeli  matematycznych

♦  Wykształcenie    umiejętności    rozwiązywania    prostych    równań    wielomianowych  i   wymiernych oraz   prostych   nierówności  wielomianowych   i   wymiernych do   rozwiązywania  różnorodnych  problemów.

♦  Wykształcenie  umiejętności  opisywania  różnorodnych  zjawisk  dyskretnych  za  po mocą  ciągów  wykorzystania  własności  ciągu  geometrycznego  i  arytmetycznego –

♦  Wykształcenie  umiejętności  stosowania  metod  geometrii  analitycznej.

♦  Wykształcenie  umiejętności  wykorzystania  pojęcia  podobieństwa

Wykształcenie umiejętności opisywania różnorodnych zjawisk okresowych za pomocą funkcji  trygonometrycznych.

Wykształcenie  umiejętności  opisywania  zjawisk  wzrostu  i  zaniku  za  pomocą  funkcji wykładniczej  oraz  wykorzystania  własności  tej  funkcji  oraz  pojęcia  logarytmu  do badania  takich  zjawisk.

Zapoznanie  z  zastosowaniem  logarytmów  do  opisu  sytuacji  praktycznych.

♦  Wykształcenie   umiejętności   czytania   ze   zrozumieniem   informacji   zawierających dane  statystyczne

♦  Wykształcenie   umiejętności   stosowania   podstawowych   pojęć   statystyki   do   opisu  różnorodnych  sytuacji.

 

Wykształcenie  umiejętności  projektowania  i  wykonywania  obliczeń

♦  Wykorzystywanie  własności  liczb  i  wyrażeń  algebraicznych  do  wykonywania  obliczeń  najprostszym  sposobem.

♦  Wykorzystanie   kalkulatora   graficznego   do   szacowania   wartości   miejsc   zerowych  wielomianów 
(w  miarę  możliwości  technicznych).

♦  Wykształcenie  umiejętności  wykonywania  obliczeń  z  wykorzystaniem  funkcji  trygonometrycznych,  także  za  pomocą  kalkulatora –

♦  Wykształcenie  umiejętności  obliczania  wartości  logarytmów  o  różnych  podstawach  za  pomocą  kalkulatora.

♦  Wykształcenie  umiejętności  obliczania  średnich  i  parametrów  rozproszenia,  także za  pomocą  kalkulatora  naukowego,  kalkulatora  graficznego  i  komputera

♦  Wykształcenie  umiejętności  samodzielnego  prowadzenia  prostych  badań  statystycznych  i  przedstawiania  ich  wyników  za  pomocą  poznanych  pojęć

 

Zapoznanie  z  elementami  myślenia  matematycznego

Dalsze  kształcenie  umiejętności  przewidzianych  dla  klasy  I.

Wykształcenie  umiejętności  podawania  przykładów  i  kontrprzykładów.

Wykształcenie  umiejętności  dowodzenia  twierdzeń.

 

KLASA  III

Dodatkowym  szczegółowym  celem  nauczania  w  klasie  trzeciej  jest  powtórzenie  materiału  przed  egzaminem  maturalnym.

Wykształcenie  umiejętności  posługiwania  się  obiektami  abstrakcyjnymi

♦  Zapoznanie  z  podstawowymi  pojęciami  rachunku  prawdopodobieństwa  i  wykształcenie  umiejętności  ich  stosowania.

♦  Wykształcenie  umiejętności  posługiwania  się  pojęciami  geometrii  przestrzennej.

 

Wykształcenie  umiejętności  budowania  modeli  matematycznych

Wykształcenie  umiejętności  posługiwania  się  nierównościami  wielomianowymi  oraz równaniami 
i  nierównościami  wymiernymi.

♦  Wykształcenie   umiejętności   rozwiązywania   prostych   problemów   kombinatorycznych  za  pomocą  zasady  mnożenia oraz  permutacji,  wariacji  i  kombinacji.

♦  Wykształcenie  umiejętności  rozwiązywania  prostych  problemów  probabilistycznych za  pomocą  klasycznej  definicji  prawdopodobieństwa  i  metod  kombinatoryki.

♦  Wykształcenie  umiejętności  stosowania  metod  stereometrii.

Wykształcenie  umiejętności  projektowania  i  wykonywania  obliczeń

♦  Wykształcenie  umiejętności  wykonywania  obliczeń   dotyczących  prawdopodobieństwa, także 
z  zastosowaniem  kombinatoryki
.

♦  Wykształcenie  umiejętności  szacowania  liczb  niewymiernych  spotykanych  w  obliczeniach  geometrycznych.

♦  Wykształcenie  umiejętności  przekształcania  wyrażeń  wymiernych.

Zapoznanie  z  elementami  myślenia  matematycznego

Dalsze  kształcenie  umiejętności  przewidzianych  dla  klasy  I  i  II.

Wykształcenie  umiejętności  rozumowania  probabilistycznego

 

TREŚCI  NAUCZANIA

 

Gwiazdką  oznaczono  treści  nieobowiązkowe

Kursywą  i  kolorem  oznaczono  treści  dotyczące  zakresu  rozszerzonego.

 

KLASA  I

Treści

Komentarze

LICZBY  RZECZYWISTE

 

Zbiory  liczbowe

 

Liczby:  naturalne,  całkowite,  wymierne,  niewymierne.

Liczby  pierwsze  i  złożone.  Przedziały  liczbowe.

 

Działania  na  liczbach

 

Działania  na  liczbach  wymiernych,  potęga  o  wykładniku  wymiernym,  działania  na  potęgach  i  pierwiastkach.  Wartość  bezwzględna  liczby.

 

Obliczenia  praktyczne

 

Szacowanie  i  przybliżenia,  błąd  przybliżenia,  działania  na  procentach,  notacja  wykładnicza.

 

ALGEBRA

 

Powtórzenie

 

Wyrażenia  algebraiczne,  równania  i  nierówności  liniowe, układy  równań  liniowych;  ich  zastosowanie;  wartość  bez- względna  w  równaniach  i  nierównościach;  przekształca- nie  wzorów.

 

Równania   i   nierówności

kwadratowe

 

Rozwiązywanie  równań  i  nierówności  kwadratowych,  zastosowanie  ich  do  rozwiązywania  zadań. Zadania  z  parametrem,  wykorzystanie  wzorów  Viete’a.

 

FUNKCJE

 

Własności  funkcji

 

Pojęcie  funkcji,  przykłady,  odczytywanie  własności  z  wykresu, parzystość,  nieparzystość,  okresowość,  różnowartościowość  funkcji. Zastosowanie  funkcji  do  opisu  różnorodnych  zależności. Przesuwanie  wykresu  funkcji.

 

Funkcja  liniowa

 

Wykres  i  własności.  Wyznaczanie  wzoru.

 

Funkcja  kwadratowa

 

Różne  postaci  funkcji kwadratowej,  rysowanie  wykresów,  znajdowanie  współrzędnych  wierzchołka   i  miejsc  zerowych.  Wykorzystanie  do  rozwiązywania  prostych  zadań  na  ekstrema

 

PLANIMETRIA  I  TRYGONOMETRIA

 

Podstawowe figury   geometryczne

 

 

Punkty,  proste,  odcinki,  kąty,  trójkąty,  wielokąty,  wielokąty  foremne,  okręgi,  kąty  w  kole,  pola  i  obwody  figur.

Okręgi  i  proste

 

Funkcje  trygonometryczne  kąta  ostrego

 

Funkcje trygonometryczne kąta  ostrego.  Zastosowanie do sytuacji  praktycznych,  wartości  funkcji  dla  szczególnych  kątów,  wykorzystanie  kalkulatora  do  obliczeń.  Tożsamości  trygonometryczne.

KLASA  II

WIELOMIANY

 

Działania  na  wielomianach

 

Dodawanie, odejmowanie i mnożenie wielomianów. Dzielenie  wielomianów  z  resztą.

 

Twierdzenie  Bezouta i  jego  zastosowania

Twierdzenie  Bezouta.  Znajdowanie  pierwiastków  wielomianów

CIĄGI

 

Pojęcie  ciągu

 

Pojęcie  i  przykłady  ciągów.

 

Ciąg  arytmetyczny  i  geometryczny

 

Definicja,  wzory,  zastosowania.  Procent  składany.

 

FUNKCJA  WYKŁADNICZA  I  LOGARYTMY

 

Funkcja  wykładnicza

 

Wykresy, własności, zastosowania. Równania  wykładnicze.

 

Logarytmy

 

Pojęcie i własności logarytmów. Równania  logarytmiczne. Wykresy  i  własności  funkcji  logarytmicznych

 

PLANIMETRIA  I TRYGONOMETRIA

 

Planimetria

 

Wielokąt  (w  szczególności  czworokąt)  wpisany  w  okrąg  i  opisany  na  okręgu. Twierdzenie  Talesa,  figury  podobne, jednokładność

 

Przekształcenia  geometryczne

 

Przesunięcie.  Wektory. Równanie  prostej. Proste  i  okręgi.  Figury  w  układzie  współrzędnych.

 

Funkcje  trygonometryczne  dowolnego  kąta

 

Miara   łukowa   kąta.   Funkcje   trygonometryczne   dowolnego  kąta,  ich  wykresy  i  własności.  Zastosowania  funkcji trygonometrycznych. Wzory  redukcyjne.  Proste  równania  trygonometryczne. Przekształcanie  wykresów  funkcji.

 

Zastosowania  trygonometrii

Twierdzenie  sinusów,  twierdzenie  cosinusów  i  ich  zastosowania.

 

STATYSTYKA  OPISOWA

 

Czytanie  informacji

Tabele,  różnego  rodzaju  diagramy.

 

Średnie  i  parametry  rozrzutu

Średnia  arytmetyczna,  mediana,  moda,  wariancja,  odchylenie  standardowe.  Metody  obliczania  i  interpretacja.

 

Zbieranie  i  opracowywanie  danych

Samodzielne  prowadzenie  prostych  ankiet  i  porządkowanie  ich  wyników.

 

 

KLASA  III

POWTÓRZENIE

Działania  na  liczbach

 

Działania na liczbach rzeczywistych (w szczególności własności potęg, pierwiastków i logarytmów). Obliczenia procentowe  (w  tym  procent  składany).

Ciągi

 

Własności  i  zastosowania  ciągu  arytmetycznego  i  geometrycznego.

 

Funkcje

 

Pojęcie   funkcji,   funkcja   liniowa,   funkcja   kwadratowa, wielomiany.

 

KOMBINATORYKA  I  PRAWDOPODOBIEŃSTWO

 

Prawdopodobieństwo

 

Pojęcie prawdopodobieństwa  i jego obliczania, przykłady; metoda  drzewek;  własności  prawdopodobieństwa.

 

Kombinatoryka

 

Zasada  mnożenia. Permutacje,  wariacje,  kombinacje. Zastosowania  kombinatoryki.

 

FUNKCJE  WYMIERNE

 

Wyrażenia  wymierne

 

Pojęcie  wyrażenia  wymiernego.  Działania  na  wyrażeniach  wymiernych,  wyznaczanie  dziedziny.

 

Funkcja  homograficzna

 

Pojęcie, wykres, własności. Równania i nierówności z funkcją  homograficzną.

 

STEREOMETRIA

 

Wielościany

 

Graniastosłupy   i   ostrosłupy,   własności   miarowe.   Wzajemne  położenie  krawędzi  i  ścian  brył.  Przekroje  płaskie.  Wielościany  foremne.  Zastosowanie  trygonometrii.  Objętości  i  pola  powierzchni.

 

Bryły  obrotowe

 

Stożek,  kula  i  walec.  Zastosowanie  trygonometrii.  Objętości  i  pola  powierzchni.

 

 

 

OPIS  ZAŁOŻONYCH  OSIĄGNIĘĆ  UCZNIA

 

W  opisie  uwzględniono  podział  umiejętności  pomiędzy  klasy  oraz  klasyfikacje  ich  na  odpowiednie  poziomy  wymagań  (konieczne  —  ocena  dopuszczająca,  podstawowe  —  ocena  dostateczna,  rozszerzające  —  ocena  dobra,  dopełniające  —  ocena  bardzo  dobra).  Klasyfikacja  podwójna,  np.  K/P,  oznacza,  że  prostsze  zadania  dotyczące  danego  zagadnienia  należy  traktować  jako  wymagane  na  poziomie  K,  a  trudniejsze  —  P.

 

Od  uczniów  realizujących  program  zakresu  rozszerzonego  wymagamy  na  poziomie  D  znajomości  przynajmniej  niektórych  dowodów  twierdzeń  z  zakresu  podstawowego.

 

Za  wymagania  na  poziomie  W  należy  uznać  spełnienie  wszystkich  wymagań  z  poziomów  niższych  oraz  umiejętność  rozwiązywania  zadań  znacznie  wykraczających  poza  wymagania  na  poziomie  D  stopniem  trudności  lub  tematyką.

 

Kursywą  i  kolorem  oznaczono  wymagania  dotyczące  rozszerzenia.

 

WYMAGANIA

KLASA

I

II

III

LICZBY RZECZYWISTE

Uczeń:

—  podaje   przykłady   liczb:   naturalnych,   całkowitych,   wymiernych,   niewymiernych;   pierwszych   i   złożonych,   potrafi   zakwalifikować  daną  liczbę  do  jednego  z  tych  rodzajów

 

K

 

 

—  zna  pojęcie  osi  liczbowej

 

K

 

 

—  zamienia  skończone  rozwinięcie  dziesiętne  na  ułamek  zwykły  i  na  odwrót

 

K

 

 

—  rozumie  pojęcie  rozwinięcia  okresowego,  znajduje  rozwinięcia  dziesiętne  ułamków  zwykłych

 

P/R

 

 

—  wie,  że  suma,  różnica,  iloczyn  i  iloraz  liczb  wymiernych  są  liczbami  wymiernymi

 

P

 

 

—  umie   pokazać   na   przykładach,   że   suma   (różnica,   iloczyn  i  iloraz)  liczb  niewymiernych  może  być  zarówno  liczbą  wymierną,  jak  i  niewymierną

 

D

 

 

—  wykonuje działania  na liczbach wymiernych: cztery  działania  arytmetyczne, potęgi o wykładniku całkowitym i postaci 1/n;  także  z  użyciem  kalkulatora

 

K

 

 

—  znajduje  wartość  bezwzględną  liczby

 

P

 

 

—  upraszcza  pierwiastki  i  znajduje  ich  przybliżone  wartości  za  pomocą  kalkulatora

 

K

 

 

—  upraszcza   wyrażenia   zawierające   potęgi   o  wykładniku  wymiernym  i  pierwiastki

 

P/R

 

 

—  usuwa  niewymierności  z  mianownika

 

P/R

 

 

—  zapisuje  i  odczytuje  liczby  w  notacji  wykładniczej

 

P

 

 

—  posługuje  się  notacją  wykładniczą  w  obliczeniach

 

R/D

 

 

—  oblicza  procent  danej  liczby

 

K

 

 

—  zna  pojęcie  punktu  procentowego

 

K

 

 

—  zwiększa i zmniejsza liczbę o dany procent, porównuje liczby, używając  procentów

 

P

 

 

—  rozwiązuje  zadania  z  procentami  dotyczące  m.in.  płac,  cen,  podatków,  lokat  i  kredytów,  także  z  użyciem  równań  i  układów  równań  liniowych

 

R/D

 

 

—  zaokrągla  liczby  z  podaną  dokładnością

 

K

 

 

—  szacuje  wyniki  działań  i  wielkości  ze  świata  rzeczywistego

 

P/R

 

 

—  wykorzystuje  umiejętność  szacowania  w  bardziej  złożonych  sytuacjach,  oblicza  błąd  względny

 

D

 

 

—  oblicza  wartość  logarytmu:

 

 

 

 

•  w  najprostszych  wypadkach  (np. log 24)

 

 

K

 

•  dziesiętnego  lub  naturalnego  za  pomocą  kalkulatora

 

 

P

 

dowolnego  za  pomocą  kalkulatora  (ze  wzoru  na  zamianę  podstawy  logarytmu)

 

 

R

 

zna  twierdzenie  o  rozkładzie  liczby  naturalnej  na  czynniki pierwsze

 

R

 

 

zna  twierdzenie  o  niewymierności  pierwiastka  kwadratowego z  liczby  2

 

K

 

 

RÓWNANIA  I  NIERÓWNOŚCI

Uczeń:

—  oblicza  wartość  liczbową  wyrażenia  algebraicznego

 

K

 

 

—  przekształca  sumy  i  różnice  wielomianów

 

K

 

 

—  zna  wzory  skróconego  mnożenia

 

K

 

 

—  rozwiązuje  równania  i  nierówności  liniowe  oraz  układy  równań  liniowych  i  zadania  z  treścią  prowadzące  do  takich  równań,  nierówności  i  układów

 

K/P

 

 

—  rozwiązuje  równania  niepełne  kwadratowe

 

K

 

 

—  rozwiązuje  zadania  prowadzące  do  równań  niepełnych  kwadratowych

 

P

 

 

—  rozwiązuje  równania  kwadratowe

 

P

 

 

—  rozwiązuje  zadania  prowadzące  do  równań  kwadratowych

 

R

 

 

—  rozwiązuje  nierówności  kwadratowe

 

P

 

 

—  rozwiązuje   zadania   prowadzące   do   nierówności   kwadratowych

 

D

 

 

sprawdza  w  prostych  wypadkach  zależność  liczby  rozwiązań równania  kwadratowego  z  parametrem

 

K

 

 

rozwiązuje  równania  kwadratowe  z  parametrem

 

P

 

 

rozwiązuje  nierówności  kwadratowe  z  parametrem

 

R/D

 

 

oblicza  sumę  i  iloczyn  pierwiastków  równania  kwadratowego

 

K

 

 

rozwiązuje  zadania  z  parametrem  z  zastosowaniem  wzorów Viete’a

 

P/R

 

 

zna  dowód  wzorów  Viete’a

 

D

 

 

rozwiązuje  proste  równania  i  nierówności  z  wartością  bezwzględną

 

R

 

 

—  rozpoznaje  wielomiany,  dodaje  je,  odejmuje  i  mnoży  przez  liczbę

 

 

K

 

mnoży  wielomian  przez  dwumian

 

 

P

 

—  mnoży  wielomiany

 

 

R

 

dzieli  wielomian  przez  dwumian

 

 

P

 

dzieli  wielomiany

 

 

R

 

—  znajduje  pierwiastki   wielomianu  zapisanego   w   postaci   iloczynu  czynników  liniowych  i  kwadratowych

 

P

 

—  rozwiązuje  proste  równania  wielomianowe

 

 

P

 

stosuje  twierdzenie  Bezouta  do  znajdowania  pierwiastków wielomianu

 

 

R/D

 

rozwiązuje  proste  nierówności  wielomianowe

 

 

P-R

 

stosuje  twierdzenie  o  postaci  wymiernych  pierwiastków  wielomianu  o  współczynnikach  całkowitych

 

 

P

 

—  dodaje  i  odejmuje  wyrażenia  wymierne:

 

 

 

 

•  o  jednakowych  mianownikach

 

 

 

K

•  o  różnych  mianownikach

 

 

 

P

—  wyznacza  dziedzinę  wyrażenia  wymiernego

 

 

 

R

—  mnoży  i  dzieli  wyrażenia  wymierne

 

 

 

D

wyznacza  dziedzinę  funkcji  wymiernej

 

 

 

K

—  rozwiązuje  równania  wymierne

 

 

 

P

rozwiązuje  proste  nierówności  wymierne

 

 

 

R

—  korzysta  ze  wzorów  na  logarytm  iloczynu,  ilorazu  i  potęgi

 

 

K

 

korzysta  ze  wzoru  na  zamianę  podstawy

 

 

P

 

upraszcza  wyrażenia  algebraiczne  zawierające  logarytmy

 

 

R

 

FUNKCJE

Uwaga.  Funkcje  trygonometryczne  oraz  ciągi  zostały  ujęte  w  osobnych  działach.

 

—  odczytuje  z  wykresu  wartości  funkcji,  argumenty,  dla  których  funkcja przyjmuje  daną  wartość,  miejsca  zerowe  i  przedziały,   dla   których   funkcja   przyjmuje   wartości   dodatnie  i  ujemne

 

K

 

 

—  odczytuje  z  wykresu  dziedzinę,  zbiór  wartości,  wartość  najmniejszą  i  największą,  przedziały  monotoniczności

 

P/R

 

 

—  podaje  przykłady  funkcji

 

P

 

 

—  posługuje  się  różnymi  sposobami  opisu  funkcji

 

R/D

 

 

—  znając   własności   zależności   między   wielkościami,   szkicuje  wykres  funkcji  opisującej  tę  zależność

 

D

 

 

rozpoznaje  funkcje  parzyste,  nieparzyste  i  okresowe  na  podstawie  wykresów

 

K

 

 

uzupełnia  wykres  funkcji  wiedząc,  że  jest  ona  parzysta,  nieparzysta  lub  okresowa

 

P

 

 

rozpoznaje  funkcje  parzyste,  nieparzyste,  różnowartościowe na  podstawie  wzoru

 

R

 

 

potrafi  ograniczyć  dziedzinę  tak,  aby  funkcja  była  różnowartościowa

 

R

 

 

dowodzi  prostych  własności  (np.  suma  funkcji  parzystych  jest parzysta),  dowodzi  różnowartościowości  funkcji  na  podstawie wzoru,  rozwiązuje  proste  równania  i  nierówności,  korzystając z  własności  funkcji

 

D

 

 

—  rysuje  wykres  funkcji  liniowej

 

K

 

 

—  wyznacza  wzór  funkcji  liniowej,  której  wykres  spełnia  dane  warunki

 

P

 

 

—  rozwiązuje  zadania  dotyczące  funkcji  liniowej  i  jej  zastosowań

 

R/D

 

 

—  z  wykresu  funkcji f uzyskuje  wykres  funkcji:

 

 

 

 

f (x) + a

 

K

 

 

f (x a)

 

P

 

 

f (x a) + b

 

R

 

 

z  wykresu  funkcji  f  uzyskuje  wykres  funkcji:

 

 

 

 

af (x)

 

 

K

 

f (ax)

 

 

P/R

 

złożone  z  powyższych  typów

 

 

R/D

 

—  rysuje  wykres  funkcji  kwadratowej  postaci:

 

 

 

 

y = ax 2 + q

K

 

 

y = a (x p 2)    + q

 

P

 

 

y = ax 2 + bx + c (szkic  bez  wyznaczenia  współrzędnych  wierzchołka)

 

P

 

 

y = ax 2 + bx + c

 

R

 

 

—  rozwiązuje  zadania  z  treścią  prowadzące  do  poszukiwania  ekstremum  funkcji  kwadratowej

 

R/D

 

 

—  szkicuje  wykres  dowolnej  funkcji  wykładniczej

 

 

K

 

—  wyjaśnia,  w  jaki  sposób  własności  funkcji  postaci y = ax zależą  od  liczby  a;  odczytuje  własności  funkcji  wykładniczej  z  jej  wykresu

 

 

P/R

 

—  oblicza  wartość  wielkości  opisanej  podaną  funkcją  wykładniczą

 

 

K

 

—  wykorzystuje  własności  funkcji wykładniczej  do  rozwiązywania  zadań  opisywanych  za  pomocą  takich  funkcji

 

 

P/R

 

szkicuje  wykres  dowolnej  funkcji  logarytmicznej  i  odczytuje z  niego  jej  własności

 

 

K/P

 

 

wyjaśnia,  w  jaki  sposób  własności  funkcji  y = log ax  zależą od  liczby  a

 

 

R

 

wykorzystuje  logarytmy  w  badaniu  zjawisk  opisywanych  za pomocą  funkcji  wykładniczej

 

 

P/R

 

rozumie  rolę  logarytmów  w  skalach  logarytmicznych  (pH,  dB)

 

 

D

 

—  rysuje  wykres  funkcji  homograficznej  postaci: y =  a/x  i  odczytuje  z  niego  własności  funkcji  i  zjawisk  opisanych  przez  tę  funkcję

 

 

 

K

CIĄGI  LICZBOWE

Uczeń:

 

—  rozumie  intuicyjnie  pojęcie  ciągu,  oblicza  dany  wyraz  ciągu

 

 

K

 

—  znajduje  regułę,  którą  można  opisać  ciąg,  którego  kolejne  wyrazy  zostały  podane  i  w  prostych  wypadkach  zapisuje  ją  wzorem

 

 

P/R

 

—  rozumie   intuicyjnie  pojęcie   ciągu   arytmetycznego   (geometrycznego),  podaje  i  rozpoznaje  przykłady

 

 

K

 

—  potrafi  utworzyć  kolejne  wyrazy  ciągu  arytmetycznego  (geometrycznego),  znając  pierwszy  wyraz  i  różnicę  (iloraz)

 

 

P

 

—  zna   wzór   ogólny   ciągu   arytmetycznego   (geometrycznego),  potrafi  znaleźć  wzór  takiego  ciągu,  mając  dane  jego  kolejne  wyrazy

 

 

R

 

—  znajduje   wzór   ciągu   arytmetycznego   (geometrycznego)   na  podstawie  podanych  informacji

 

 

D

 

—  korzystając  z  własności  ciągu  arytmetycznego  (geometrycznego),  bada  zjawiska  opisane  przez  taki  ciąg

 

 

R/D

 

—  oblicza  odsetki  lokat:

 

 

 

 

rocznych  według  podanego  oprocentowania

 

K

 

w  procencie  składanym

 

 

P

 

w  różnych  okresach  kapitalizacji

 

 

R

 

—  porównuje  oferty  banków  i  instytucji  finansowych

 

 

D

 

PLANIMETRIA

Uczeń:

 

—  zna  i  rozumie  pojęcia,  zna  własności  figur:

 

 

 

 

•  punkt,  prosta,  odcinek,  półprosta

 

K

 

 

•  równoległość,  prostopadłość

 

K

 

 

•  punkty  współliniowe,  symetralna  odcinka

 

P

 

 

•  kąty  przyległe,  wierzchołkowe,  naprzemianległe

 

R

 

 

•  trójkąt  równoboczny,  równoramienny

 

K

 

 

•  ostrokątny,  prostokątny,  rozwartokątny

 

K

 

 

•  kwadrat,  prostokąt,  równoległobok,  romb,  trapez

 

K

 

 

•  promień,  cięciwa,  średnica,  łuk

 

K

 

 

•  kąt  środkowy

 

K

 

 

•  kąt  wpisany

 

P

 

 

•  okrąg  opisany  na  wielokącie,  okrąg  wpisany  w  wielokąt

 

 

P

 

•  oś  symetrii,  środek  symetrii

 

K

 

 

•  figura  symetryczna  do  danej

 

K

 

 

—  wykonuje  konstrukcje:

 

 

 

 

•  prostej równoległej (prostopadłej)  do danej przechodzącej  przez  dany  punkt

 

R

 

 

•  symetralnej  odcinka

 

R

 

 

•  związane  z  trójkątami  (łatwe)

 

R/D

 

 

•  okręgu  wpisanego  w  dany  trójkąt

 

 

P

 

•  okręgu  opisanego  na  danym  trójkącie

 

 

P

 

•  średnicy  okręgu,  środka  okręgu,  stycznej  do  okręgu  przechodzącej  przez  dany  punkt

 

D

 

 

•  figury  symetrycznej  do  danej

 

 

P

 

—  zna  nierówność  trójkąta  i  wykorzystuje  ją  do  rozwiązywania  zadań

 

R/D

 

 

—  wie,  ile  wynosi  suma  kątów  trójkąta  i  czworokąta  i  wykorzystuje  ten  fakt  do  rozwiązywania  zadań

 

K/P

 

 

—  umie  udowodnić  te  fakty

 

D

 

 

—  oblicza  pola  i  obwody:

 

 

 

 

•  trójkąta  i  równoległoboku,  koła

 

K

 

 

•  trapezu,  rombu  o  danych  przekątnych

 

P

 

 

•  wycinka  koła

 

R

 

 

—  nazywa  wzajemne  położenie  okręgów  oraz  prostej  i  okręgu,  wykorzystuje  te  pojęcia  w  rozwiązywaniu  zadań

 

P/R/D

 

 

—  rozwiązuje  różne  zadania,  wykorzystując:

 

 

 

 

•  twierdzenie  Pitagorasa

 

R/D

 

 

•  twierdzenie  o  kącie  wpisanym  i  środkowym

 

R/D

 

 

•  pola  i  obwody  figur

 

R/D

 

 

okręgi  wpisane  i  opisane  na  wielokątach

 

 

R/D

 

warunek  wpisywalności  okręgu  w  czworokąt  i  opisywalności  okręgu  na  czworokącie

 

 

D

 

•  cechy  podobieństwa  trójkątów

 

 

D

 

jednokładność

 

 

R/D

 

—  wykorzystuje  twierdzenie  Talesa  do  rozwiązywania  zadań:

 

 

 

 

•  prostych,  korzystających  z  jednej  proporcji

 

 

K

 

•  bardziej  skomplikowanych

 

 

P/R/D

 

—  rozumie  intuicyjnie  pojęcie  podobieństwa

 

 

K

 

—  oblicza  wymiary  figury  podobnej  do  danej  w  danej  skali

 

 

K

 

—  bada,  czy  dane  prostokąty  są  podobne

 

 

P

 

—  znajduje  skalę  podobieństwa  dwóch  figur  podobnych

 

 

P

 

—  zna   cechy   podobieństwa   trójkątów   i   sprawdza,   czy   dane  trójkąty  są  podobne

 

 

R

 

umie  skonstruować  obraz  figury  w  jednokładności

 

 

P

 

umie  stwierdzić,  czy  figury  są  jednokładne  i  wskazać  środek i  skalę  jednokładności

 

 

R

 

potrafi  uzasadniać  proste  fakty  geometryczne,  np.  twierdzenie  o  sumie  kątów  trójkąta

 

K

 

 

dowodzi  prostych  twierdzeń  geometrycznych

 

P/R

 

 

rozumie  pojęcie  twierdzenia,  odróżnia  twierdzenie  proste  od odwrotnego

 

P/R

 

 

prowadzi  bardziej  skomplikowane  dowody,  wykorzystując  np. porównywanie  kątów,  kąty  środkowe  i  wpisane,  porównywa- nie  pól,  cechy  przystawania  i  cechy  podobieństwa;  prowadzi proste  dowody  nie  wprost

 

 

D

 

przesuwa  figurę  o  dany  wektor

 

 

K

 

zna  i  rozumie  pojęcia:  wektor  zerowy,  wektory  przeciwne, wektory  równe

 

 

P

 

dodaje  wektory  i  mnoży  je  przez  liczbę,  wykorzystuje  te umiejętności  do  rozwiązywania  zadań

 

 

R/D

 

stosuje  twierdzenie  o  związkach  miarowych  między  odcinkami  stycznych  i  siecznych.

 

 

R/D

 

GEOMETRIA  ANALITYCZNA

Uczeń:

 

zaznacza  w  układzie  współrzędnych  zbiór  punktów  spełniających  warunek  typu:

 

 

 

 

x > 0        y £ 4

 

 

K

 

y  < 2x + 3

 

 

P

 

x + y ³ 5

 

 

R

 

koniunkcja  lub  alternatywa  nierówności  liniowych

 

 

R

 

—  rysuje  prostą  o  danym  równaniu

 

 

P

 

—  wyznacza  równanie  prostej  spełniającej  dane  warunki

 

 

R/D

 

—  rozwiązuje  graficznie układ  dwóch  równań  liniowych z  dwiema  niewiadomymi

 

 

K

 

—  wyjaśnia  związek  pomiędzy  liczbą  rozwiązań  układu  dwóch  równań   liniowych   z   dwiema   niewiadomymi   a   wzajemnym  położeniem  prostych

 

 

P

 

rozwiązuje  układy  dwóch  równań  liniowych  z  dwiema  niewiadomymi  z  parametrem

 

 

P/R

 

—  oblicza  odległość  między  punktami o  danych  współrzędnych

 

 

K

 

—  rozwiązuje  zadania  związane  z  odległością  punktów  w  układzie  współrzędnych

 

 

R/D

 

—  rysuje  okrąg  o  równaniu  danym  w  postaci:

 

 

 

 

x 2 + y 2 = r 2

 

 

K

 

•  (x a 2)    + (y b 2)    = r 2

 

 

P

 

x 2 + y 2 + 2ax + 2bx + c = 0

 

 

D

 

—  sprawdza  analitycznie  np.  czy  dany  punkt  leży  na  danym  okręgu

 

 

P

 

—  rozwiązuje  proste  zadania  dotyczące  równania  okręgu  jak  np.  znajdowanie  punktów  wspólnych  prostej  i  okręgu

 

 

R

 

rozwiązuje  trudniejsze  zadania  dotyczące  równania  okręgu, także  z  parametrem

 

 

D

 

znajduje  współrzędne  narysowanego  wektora

 

 

K

 

rysuje  przykład  wektora  o  danych  współrzędnych

 

 

K

 

przesuwa  figurę  o  dany  wektor

 

 

P

 

znajduje  współrzędne  wektora  o  danym  początku  i  końcu

 

 

P

 

określa  współrzędne  wektora  przeciwnego  do  danego

 

 

P

 

oblicza  długość  wektora  o  danych  współrzędnych

 

 

P

 

oblicza  współrzędne  sumy  wektorów  i  iloczynu  wektora  przez liczbę

 

 

R

 

wykorzystuje  działania  na  wektorach  do  rozwiązywania zadań

 

 

R/D

 

TRYGONOMETRIA

FUNKCJE  KĄTA  OSTREGO

 

 

 

 

Uczeń:

 

—  znając  długości  boków  trójkąta  prostokątnego,  potrafi  obliczyć  funkcje  trygonometryczne  jego  kątów

 

K

 

 

—  wykonuje  proste  rachunki  z  zastosowaniem  funkcji  trygonometrycznych,  także  z  zastosowaniem  kalkulatora

 

P/R

 

 

—  stosuje  funkcje  trygonometryczne  kąta  ostrego  do:

 

 

 

 

•  prostych  zadań  geometrycznych

 

K

 

 

•  prostych  sytuacji  życia  codziennego

 

P

 

 

•  trudniejszych  zadań

 

R

 

 

—  samodzielnie  rozpoznaje  sytuacje,  w  których  może  zastosować  funkcje  trygonometryczne

 

D

 

 

—  korzysta  z  podanych  wartości  funkcji  kątów  30º  , 45º  , 60º  do  rozwiązywania  prostych  zadań

 

K

 

 

—  zna  wartości  funkcji  tych  kątów  i  wykorzystuje  je  do  rozwiązywania  zadań

 

P/R/D

 

 

—  zna  „jedynkę  trygonometryczną”  i  korzysta  z  niej  do  wyznaczenia  wartości  jednej  z  funkcji,  gdy  dana  jest  inna

 

P

 

 

FUNKCJE  DOWOLNEGO  KĄTA

 

 

 

 

zamienia  na  miarę  łukową  i  z  miary  łukowej  na  stopnie:

 

 

 

 

wielokrotności  kąta  prostego

 

 

K

 

•  30 0, 45 0, 600

 

 

P

 

dowolne  kąty

 

 

R

 

oblicza  wartości  funkcji  trygonometrycznych:

 

 

 

 

za  pomocą  kalkulatora

 

 

K

 

dla  wielokrotności  kąta  prostego

 

 

P

 

sprowadzając  kąt  do  pierwszej  ćwiartki

 

 

R

 

rozumie  związek  pomiędzy  współczynnikiem  kierunkowym funkcji  liniowej  a  kątem  nachylenia  jej  wykresu

 

 

R

 

szkicuje  wykres  funkcji:

 

 

 

 

sinus,  cosinus

 

 

K

 

tangens,  cotangens

 

 

P

 

odczytuje  własności  funkcji  trygonometrycznych  z  ich  wykresów

 

 

R

 

podaje  przykłady  zjawisk,  w  których  opisie  występuje  sinusoida

 

 

R

 

odczytuje  z  wykresu  informacje  na  temat  takich  zjawisk

 

 

P

 

rozwiązuje  dla  kątów  z  przedziału [0; 2p] równania:

 

 

 

 

postaci  sin  x  =  k  lub  cos  x  =  k

 

 

K

 

dające  się  sprowadzić  (np.  za  pomocą  wzorów  redukcyjnych)  do  postaci  sinx = k  lub  cosx = k  lub  tgx = k  lub ctgx = k

 

 

P

 

inne  proste  równania  trygonometryczne

 

 

R

 

rozwiązuje  proste  nierówności  trygonometryczne

 

 

R

 

za  pomocą  twierdzenia  sinusów  oblicza  długość  boku  lub miarę  kąta  w  trójkącie

 

 

K

 

za  pomocą  twierdzenia  cosinusów  oblicza  długość  boku  trójkąta

 

 

K

 

wykorzystuje  twierdzenie  sinusów  i  twierdzenie  cosinusów do  rozwiązywania  zadań

 

 

P/R/D

 

umie  udowodnić  przynajmniej  jedno  spośród  twierdzeń: sinusów  i  cosinusów

 

 

D

 

 

STEREOMETRIA

 

Uczeń:

 

—  rozumie pojęcie równoległości i prostopadłości w przestrzeni

 

 

 

P

zna  twierdzenie  o  trzech  prostych  prostopadłych

 

 

 

R

—  rozpoznaje  następujące  rodzaje  brył:

 

 

 

 

•  sześcian,  prostopadłościan,  graniastosłup,  ostrosłup

 

 

 

K

—  potrafi  określić  liczbę  wierzchołków,  krawędzi  i  ścian

 

 

 

K

—  oblicza  pola  powierzchni  i  objętości:

 

 

 

 

•  prostopadłościanów  i  ostrosłupów  o  podstawie  kwadratu

 

 

 

K

•  graniastosłupów  i  ostrosłupów  w  prostych  zadaniach geometrycznych

 

 

 

P

•  walca  i  stożka  w  najprostszych  sytuacjach  geometrycznych

 

 

 

K

•  kuli

 

 

 

P

—  rysuje  siatki  graniastosłupów  i  ostrosłupów,  odpowiada  na  proste  pytania  dotyczące  bryły  na  podstawie  jej  siatki  i  wykorzystuje  tę  umiejętność  do  rozwiązywania  zadań  dotyczących  sytuacji  rzeczywistych

 

 

 

R

—  stosuje   pojęcia:   graniastosłup   prosty,   graniastosłup   prawidłowy,  ostrosłup  prawidłowy

 

 

 

R

—  stosuje  pola  i  objętości  brył  do  rozwiązywania  zadań

 

 

 

R/D

—  rozwiązuje trudniejsze zadania dotyczące wielościanów i brył  obrotowych

 

 

 

D

—  wskazuje   w   graniastosłupie   prostym   kąty:   pomiędzy   krawędziami,  pomiędzy  krawędziami  a  przekątnymi,  pomiędzy  przekątnymi

 

 

 

K

—  wskazuje   w   ostrosłupie   kąty   pomiędzy   krawędziami   oraz  między  wysokością  a  krawędzią

 

 

 

P

—  wskazuje kąty: pomiędzy wysokością a ścianą boczną, pomiędzy  ścianą  boczną  a  podstawą,  pomiędzy  wysokością  ściany  bocznej  a  wysokością  bryły  itp.

 

 

 

R

—  rozwiązuje  zadania  dotyczące  graniastosłupów  i ostrosłupów  bez  wykorzystania  funkcji  trygonometrycznych

 

 

 

K

—  rozwiązuje  zadania  dotyczące  graniastosłupów  i ostrosłupów  polegające  na wykorzystaniu pojedynczej  funkcji trygonometrycznej

 

 

 

P

—  rozwiązuje  zadania  dotyczące  graniastosłupów  i ostrosłupów  oraz  brył  obrotowych  polegające  na  wykorzystaniu  funkcji  trygonometrycznych

 

 

 

R/D

rozumie  pojęcie  przekroju,  szkicuje  przekroje  graniastosłupów  równoległe  i  prostopadłe  do  podstawy  i  rozwiązuje  proste  zadania  dotyczące  tych  przekrojów

 

 

 

K

szkicuje  przekroje  ostrosłupów  i  rozwiązuje  zadania  dotyczące  tych  przekrojów,  także  z  wykorzystaniem  trygonometrii

 

 

 

P

szkicuje  przekroje  brył  i  rozwiązuje  proste  zadania  dotyczące tych  przekrojów,  także  z  wykorzystaniem  trygonometrii

 

 

 

R/D

KOMBINATORYKA  I  PRAWDOPODOBIEŃSTWO

 

Uczeń:

 

—  rozumie intuicyjnie pojęcie  prawdopodobieństwa  i jego związek  z  częstością

 

 

 

K

—  oblicza  wprost  z  definicji  prawdopodobieństwa  zdarzeń

 

 

 

 

•  najprostszych,  np.  otrzymanie  parzystej  liczby  oczek  w  rzucie  kostką

 

 

 

K

•  prostych,  przy  rzucie  dwiema  kostkami  lub  dwiema  monetami

 

 

 

P

•  sumy  zdarzeń  i  zdarzenia  przeciwnego

 

 

 

R

—  zna  pojęcia:  zdarzenie  pewne,  zdarzenie  niemożliwe,  zdarzenie  przeciwne

 

 

 

P

—  znajduje  liczbę  możliwych  wyników  przy  kilkukrotnym  rzucie  kostką  i w  innych wypadkach  o podobnej  skali  trudności,

 

 

 

P

—  oblicza   liczbę   możliwości   z   zasady   mnożenia   w   bardziej  skomplikowanych  wypadkach  i  wykorzystuje  wyniki  do  obliczania  prawdopodobieństwa

 

 

 

R/D

oblicza  liczbę  możliwych  ustawień  n  różnych  elementów,  stosuje  tę  umiejętność  do  obliczania  prawdopodobieństwa;  zna symbol  n!

 

 

 

K

rozwiązuje  zadania  z  obliczeniami  liczby  permutacji  z  zastosowaniem  ich  do  obliczania  prawdopodobieństwa

 

 

 

P/R

oblicza  liczbę  wariacji  z  powtórzeniami  i  bez,  stosuje  tę umiejętność  do  obliczania  prawdopodobieństwa

 

 

 

P

rozwiązuje  proste  zadania  z  obliczaniem  liczby  wariacji (z  powtórzeniami  i  bez)  i  zastosowaniem  ich  do  obliczania prawdopodobieństwa

 

 

 

P/R

oblicza  w  prostych  wypadkach  liczbę  kombinacji  i  stosuje  tę umiejętność  do  obliczania  prawdopodobieństwa  w  prostych przypadkach

 

 

 

P

rozwiązuje  trudniejsze  zadania  z  obliczaniem  liczby  kombinacji  i  zastosowaniem  ich  do  obliczania  prawdopodobieństwa,  w  szczególności  zadania  dotyczące  gier  typu  toto-lotka

 

 

 

R/D

rozwiązuje  zadania  wymagające  jednoczesnego  korzystania z  permutacji,  wariacji  i  kombinacji  i  stosowania  ich  do obliczania  prawdopodobieństwa

 

 

 

D

STATYSTYKA  OPISOWA

Uczeń:

 

—  odczytuje  informacje  z  tabel,  diagramów  słupkowych  i  kołowych

 

 

K/P

 

—  wyciąga  z  takich  informacji wnioski, wykonując  odpowiednie  obliczenia

 

 

R/D

 

—  oblicza:

 

 

 

 

•  średnią  arytmetyczną  danych  liczb

 

 

K

 

•  odchylenie  standardowe  danych  liczb

 

 

K

 

•  modę  i  medianę  danych  liczb

 

 

P

 

•  średnią  arytmetyczną  danych  zapisanych  w  postaci  tabeli  lub  histogramu

 

 

P

 

•  średnią  ważoną  danych  liczb

 

 

R

 

—  rozumie  sens  intuicyjny  odchylenia  standardowego

 

 

K

 

—  wyciąga  wnioski  z informacji w  postaci  średnich i odchylenia  standardowego

 

 

P/R/D

 

—  rozumie  różnice  pomiędzy  różnymi  rodzajami  średnich  i  ograniczenia  w  ich  stosowaniu

 

 

D

 

—  przedstawia  dane  w  postaci  tabel  i  diagramów

 

 

K/P

 

—  opracowuje  statystycznie  nieskomplikowany  problem

 

 

R

 

—  stawia  prosty  problem  i  opracowuje  go  statystycznie

 

 

D

 

 

 

ASPEKTY  WYCHOWAWCZE  SZCZEGÓŁOWYCH

WYMAGAŃ  EDUKACYJNYCH

 

Lekcje  matematyki  są  okazją  nie  tylko  do  rozwoju  intelektualnego  uczniów,  ale  i  do  ich  wychowania.  Ogólne  cele  wychowawcze  zostały  wymienione  wyżej.  Tutaj  przed-  stawiamy  szczegółowe  cele  powiązane  z  poszczególnymi  treściami  i  umiejętnościami.

 

 

Uczeń:

 

KLASA  I

 

Liczby rzeczywiste

 

—  wykazuje  się  starannością  w  działaniach  na  liczbach;  rozumie,  że  nawet  drobny  błąd  może  prowadzić  do  całkowicie nieprawidłowego  wyniku

—  rozumie  i  docenia  praktyczne  znaczenie  wiadomości

—  na  przykładzie  klasyfikacji  liczb  poznaje  znaczenie  wprowadzania  porządku  i  systematyczności  w  wiadomościach

 

Algebra

 

—  wykazuje  się  starannością  w  obliczeniach  algebraicznych

—  z  zaangażowaniem  rozwiązuje  różnorodne  problemy  za  pomocą   narzędzi   algebry,   wykazując   przy   tym   dociekliwość  poznawczą

 

Funkcje

 

—  wykazuje  się  dokładnością  w  rysowaniu  i  odczytywaniu  wykresów

—  rozumie,   jak   ważne   jest   staranne   wykonanie   wykresu   dla  jego  poprawnej  interpretacji

—  z  zaangażowaniem  rozwiązuje  różnorakie  zagadnienia,  wykorzystując  wiadomości  na  temat  funkcji

—  docenia  znaczenie  matematyki  w  rozwiązywaniu  problemów  optymalizacyjnych,  przez  co  uczy  się  szacunku  dla  wiedzy

 

Planimetria  i  trygonometria

 

—  wykazuje  się  starannością  przy  wykonywaniu  i  przekształcaniu  rysunków

—  pamięta  o  przynoszeniu  na  lekcje  odpowiednich  przyrządów  kreślarskich  i  kalkulatora

—  dba   o   ład   na   stanowisku   pracy   (zwłaszcza   podczas   lekcji  wymagających  używania  znacznej  liczby  przyrządów)

—  dzięki  rozwiązywaniu  zadań  uczy  się  samodzielności  intelektualnej  i  dociekliwości

—  rozwiązując  (w  miarę możliwości)  proste, ale  niestandardowe  problemy,  uczy  się  podejmować  wysiłek  intelektualny  i  nie  rezygnować  mimo  początkowych  trudności

 

KLASA  II

 

Wielomiany

 

—  wykazuje  staranność,  dokładność  i  cierpliwość  przy  złożonych  obliczeniach

 

Ciągi

 

—  wykazuje  staranność  w  rozwiązywaniu  zadań

—  poznając  zasady  lokat  i  kredytów  bankowych,  kształci  oszczędność  i  umiejętność  gospodarowania  pieniędzmi

 

Funkcja  wykładnicza  i  logarytmy

 

—  wykazuje  staranność  przy  sporządzaniu  wykresów

—  rozumie  zagrożenia  związane  ze  zjawiskami  o  wzroście  wykładniczym   (np.   inflacja,   rozwój   bakterii,   reakcja   jądrowa) i  docenia  wysiłki  na  rzecz  przeciwdziałania  im

—  zawsze  nosi  na  lekcje  kalkulator  i  przybory  kreślarskie

 

Planimetria   i   trygonometria

 

jak  w  klasie  I

 

Statystyka opisowa

 

—  wykazuje  się  starannością,  sumiennością  i  rzetelnością  przy  opracowywaniu  danych  statystycznych

—  rzetelnie  przygotowuje  i  prowadzi  proste  badania  ankietowe

—  jest  uprzejmy  podczas  ankietowania  respondentów

—  zachowuje  tajemnicę  przy  anonimowych  ankietach

—  rozumie   zagrożenia   związane   z   nierzetelnym   prezentowaniem  danych  statystycznych  i  stara  się  przeciwdziałać  tym  zagrożeniom

 

 

 

KLASA  III

 

Powtórzenie

 

—  wykazuje  się  starannością  i  sumiennością  podczas  powtarzania  wiadomości  z  lat  ubiegłych

 

Kombinatoryka i prawdopodobieństwo

 

—  wykazuje  się  starannością  podczas  obliczeń

—  docenia  umiejętność  wykorzystania  rachunku  prawdopodobieństwa  w  różnych  sytuacjach

—  z  zaangażowaniem  rozwiązuje  zadania

 

Funkcje  wymierne

 

—  starannie  rysuje  wykresy

—  wykazuje  się  dokładnością  w  obliczeniach

 

Stereometria

 

—  wykazuje  się  szczególną  starannością  w  wykonywaniu  rysunków  brył  trójwymiarowych

—  zawsze  nosi  na  lekcję  przybory  kreślarskie

—  docenia  praktyczne  zastosowania  zdobytej  wiedzy

 

 

 

RAMOWY  ROZKŁAD  MATERIAŁU

 

Poniższy   ramowy  rozkład   materiału  ma  charakter   orientacyjny.  Został  opracowany dla  wariantu,  w  którym  zakres  rozszerzony  ma  dodatkowo  1  godzinę  w  kl.  I  i  po  2  godziny  w  kl.  II  i  III.  Dokładniejsze  rozkłady  materiału  z  uwzględnieniem  różnego  przydziału  godzin  dla  zakresu  rozszerzonego  stanowią  element  obudowy  programu.

 

Dział

Przybliżona  liczba  godzin

Zakres podstawowy

Zakres rozszerzony (dodatkowo)

KLASA  I

 

Liczby  rzeczywiste

 

20

5

Algebra

 

20

5

Funkcje

 

25

5

Planimetria  i  trygonometria

 

25

10

KLASA  II

 

Wielomiany

 

5

10

Funkcja  wykładnicza  i  logarytmiczna

 

15

5

Funkcje  trygonometryczne

 

15

15

Ciągi  liczbowe

 

15

5

Planimetria

 

10

10

Geometria  analityczna

 

15

10

Statystyka  opisowa

 

10

0

KLASA  III

 

Powtórzenie

 

10

0

Kombinatoryka  i  prawdopodobieństwo

 

10

15

Funkcje  wymierne

 

15

5

Stereometria

 

15

5

 

 

PROPOZYCJE  METOD  OCENIANIA

 

Poniżej   zaproponowano   kilka   metod   oceniania,   które   można   zastosować   w   pracy  z  programem Matematyka  z  plusem.  Nie  ograniczają  one  jednak  nauczyciela,  który  może  stosować  także  inne  metody,  zgodne  ze  szkolnym  systemem  oceniania  przyjętym  w  danej  szkole.

 

Przy  wyborze  sposobu  oceniania  warto  zwrócić  uwagę,  że  jego  celem  jest  nie  tylko  ustalenie   stanu   wiedzy   uczniów,   ale   także   motywowanie   uczniów   do   pracy   oraz  wykrywanie  braków  wiadomości 
i  proponowanie  odpowiednich  metod  uzupełniania  wiadomości  dla  poszczególnych  uczniów.

 

W  ocenianiu  przydatny  będzie  powyższy  opis  założonych  osiągnięć.

 

Tradycyjna  metoda  oceniania

 

Nauczyciel  ocenia  uczniów  według  tradycyjnej  skali  1-6  za  sprawdziany,  prace  domowe,   pracę   na   lekcji   itp.   Na   podstawie   tych   ocen   wystawia   ocenę   semestralną  i  roczną.

 

Jeśli   chcemy   stworzyć   system   przejrzysty   dla   uczniów,  możemy   ustalić   odpowiednie  wagi  dla  poszczególnych  rodzajów  ocen  i  obliczać  ocenę  końcową  jako  średnią  ważoną.

 

System  punktowy

 

Uczeń  otrzymuje  za  swoje  prace  nie  oceny,  lecz  punkty.  Oceny  w  skali  1-6  pojawiają  się  dopiero   jako  oceny   okresowe   (zależne   od   sumy  zdobytych   punktów).   Ogłoszenie  systemu  punktacji  powoduje,  że  system  jest  przejrzysty,  a  uczniowie  nie  mają  zastrzeżeń  do  ocen.

 

Oto  propozycja  punktacji:

—  za  każdą  pracę  klasową  uczeń  może  uzyskać  od  0  do  50  punktów

—  za  pracę  domową  uczeń  może  uzyskać  od  0  do  10  punktów

—  za  odpowiedź  ustną  uczeń  może  uzyskać  od  0  do  10  punktów

—  za   nieobowiązkowe   zadania,  aktywność   na  lekcji  itp.  uczeń  może  każdorazowo

otrzymać  od  0,1  do  0,5  punkta  (punkty  dodatkowe)

 

Uzyskaną  liczbę  punktów  porównujemy  z  maksymalną  liczbą  punktów,  które  dany  uczeń   mógł   uzyskać   za   prace   klasowe,   prace   domowe   i   odpowiedzi   ustne.   Wynik  wyrażamy   w   procentach.   Zwróćmy   uwagę,   że   wynik   może   być   wyższy   niż   100 %, jeżeli  uczeń  zdobył  wiele  punktów  dodatkowych.

 

 

Ocena  zależna  jest  od  liczby  zdobytych  punktów:

 

•0 ; 40 % )  —  niedostateczny

•40 % ; 52 % )  —  dopuszczający

•52 % ; 70 % )  —  dostateczny

•70 % ; 85 % )  —  dobry

•85 % ; +¥)     —  bardzo  dobry

 

Ocenę  celującą  uczeń  otrzymuje,  gdy  spełnia  kryteria  na  ocenę  bardzo  dobrą,  a  jednocześnie  umie  rozwiązywać  zadania  znacznie  wykraczające  poza  program,  zwłaszcza  gdy  jego  wiadomości  potwierdzone  są  np.  sukcesem  w  konkursie  lub  olimpiadzie.

 

Ocena  opisowa

 

W  wielu  szkołach  system  oceniania  wymaga  od  nauczyciela  wystawiania  oceny  opisowej  zamiast  lub  oprócz  oceny  w  skali  1  —  6.  Nauczycielom,  którzy  chcą  wywiązać  się   z   tego   obowiązku,   proponujemy   korzystanie   z   poniższych   punktów.   Można   je  oczywiście   zmodyfikować   i   dostosować   do   własnych   potrzeb.   Punkty   uzupełniamy  określeniami słaba,  średnia,  dobra lub  bardziej  szczegółowym  opisem.  Ocenę  opisową  możemy  sporządzać  dla  każdego  działu  osobno  albo  dla  większych  okresów  (semestr,  rok).

 

•  Znajomość  pojęć  i  twierdzeń:…………………………………………………………………………………………………………….

 

•  Znajomość  zasad  obliczeń: …………………………………………………………………………………………………………………

 

•  Sprawność  rachunkowa: ……………………………………………………………………………………………………………………..

 

•  Umiejętność  stosowania  wiedzy  do  rozwiązywania  zadań: ………………………………………………………………….

 

•  Wyobraźnia  geometryczna:………………………………………………………………………………………………………………….

 

•  Mocne  strony: ……………………………………………………………………………………………………………………………………

 

•  Problemy: ………………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

•  Zaległość  z  wcześniejszych  lat  nauki:…………………………………………………………………………………………………

 

•  Zalecenia  (nadrabiania  zaległości,  ćwiczenia  itp.):……………………………………………………………………………….

 

PROCEDURY  OSIĄGANIA  CELÓW

 

 

UWAGI  OGÓLNE

Wybierając   sposoby   osiągania   celów   edukacyjnych,   należy   uwzględniać   możliwości  i  zainteresowania  uczniów,  nie  zapominając  o  zasadzie  stopniowania  trudności.

 

Skuteczne  nauczanie  wymaga  stosowania  zróżnicowanych  metod  pracy.  Poza  tradycyjnymi formami, jak  praca  równym  frontem czy  praca  z  podręcznikiem,  warto  stosować  jak  najczęściej  takie  metody,  które  wymagają  aktywnej  postawy  uczniów.  Należy  do  nich  praca   w   grupie.   Podczas   zajęć   zorganizowanych   w   ten   sposób   uczniowie  nie  tylko  zdobywają  umiejętności  matematyczne,  ale  także  uczą  się  współdziałania  i  komunikacji  w  grupie.

 

Ważną  metodą  pracy  jest  metoda  projektu,  w  której  uczniowie  wykonują  (w  grupach  lub  indywidualnie)  prace  długoterminowe.  Uczy  ona  samodzielności,  odpowiedzialności,  organizacji  pracy,  a  także  prawidłowego  wnioskowania.

 

Wybrane  przez  nauczyciela  metody  pracy  muszą  uwzględniać  także  korzystanie  z  nowoczesnych  technik  informacji.  Kierować  się  tu  trzeba  możliwościami  technicznymi,  warto  jednak  dążyć  do  szerszego  wykorzystania  zwłaszcza  komputerów  i  kalkulatorów  graficznych,  a  także  zwykłych  kalkulatorów,  które  obecnie  są  już  powszechnie dostępne.

 

Obudowa  programu  ułatwi  stosowanie  tych  procedur.

PROCEDURY  OSIĄGANIA  CELÓW  SZCZEGÓŁOWYCH

 

Jak najwięcej  czasu należy  poświęcać  na ćwiczenie podstawowych  umiejętności. Szczególną  uwagę  należy  zwrócić  na  umiejętności  praktyczne,  jak  szacowanie,  przybliżenia  czy  obliczenia  procentowe.

 

W  kształtowaniu  umiejętności  posługiwania  się  obiektami  geometrycznymi,  zwłaszcza  w  wypadku  stereometrii,  należy  posługiwać  się  modelami  figur.

 

Nowe   pojęcia   i   fakty   warto   przynajmniej   w   części   przypadków   wprowadzać   jako  uogólnienie  doświadczeń  (wykonania  obliczeń,  rysunków,  pomiarów).  Dopiero  wówczas   można   —   jeśli   pozwalają   na   to   możliwości   uczniów   —   dowodzić   twierdzeń.  Oczywiście  nie  umniejsza  to  znaczenia,  jakie  ma  rozróżnianie  hipotezy  (opartej  na  kilku  przypadkach)  od  udowodnionego  twierdzenia.

 

 

Wszystkie  pojęcia  matematyczne  poznawane  na  IV  etapie  edukacyjnym  powinny  być  przedstawione   także   w   zastosowaniach   do   sytuacji  z   przyrody,   ekonomii,   techniki  czy  życia  codziennego.  Dotyczy  to  w  szczególności  różnego  rodzaju  funkcji  (w  tym  ciągów),  które  przedstawiać  należy  nie  tylko  jako  przykłady   przyporządkowań,   ale  także  opis  zależności.  W  wypadku  tego  celu  szczegółowego  szczególnie  ważna  jest  wspomniana  już  wcześniej  metoda  projektu.

 

Wprawdzie  w  IV  etapie  edukacyjnym  znacznie  rzadziej  niż  gimnazjum  (a  tym  bardziej  szkole  podstawowej)  stosować  będziemy  gry  dydaktyczne,  ale  warto  rozważyć  tosowanie  także  tej  formy  pracy.

 

Do  rozwiązywania  zadań  dotyczących  sytuacji  rzeczywistych  (przyroda,  technika,  ekonomia)  uczniowie  powinni  wykorzystywać  kalkulatory  a  w  miarę  możliwości  technicznych  —  także  komputery  i  kalkulatory  graficzne.

 

Lekcje   z   zakresu   rozszerzonego   będą   różnić   się   od   zakresu   podstawowego   przede wszystkim  poziomem ścisłości.  Uczniowie  powinni umieć  zrozumieć  prosty  dowód twierdzenia  zarówno  na  podstawie  tekstu  podręcznikowego,  jak  i  wykładu  nauczyciela.  Dlatego  należy  stworzyć  im  możliwość  percypowania  takich  tekstów  zarówno  w  formie pisemnej,  jak  ustnej

 

Ważne  jest  również,  aby  uczniowie  zdobyli  umiejętność  samokształcenia  i  samodzielnego  poszukiwania  informacji.  Dlatego  nauczanie  musi  przewidywać  wytworzenie  sytuacji,  w  których  uczniowie  będą  ćwiczyć  te  umiejętności.  Do  tego  celu  nadaje  się  np. metoda  projektu.

 

WARUNKI  REALIZACJI  PROGRAMU

 

Podział  zakres  podstawowy  /  zakres  rozszerzony

 

Program przeznaczony jest zarówno dla uczniów realizujących zakres podstawowy, jak i uczących się również w klasach z zakresem rozszerzonym. Może być wykorzystywany w  dwóch  sytuacjach:

—  uczniowie  realizujący  tylko  zakres  podstawowy  uczą  się  w  osobnych  klasach  niż  uczniowie  realizujący  także  zakres  rozszerzony,

—  wszyscy  uczniowie  wspólnie  uczą  się  materiału  z  zakresu  podstawowego,  a  niektórzy  z  nich  poznają  materiał  zakresu  rozszerzonego  na  dodatkowych  zajęciach.

 

Autorzy  sądzą  jednak,  że  pierwsza  z  tych  sytuacji  lepiej  służy  kształceniu  matematycznemu.  Uczniowie  poznający  materiał  zakresu  rozszerzonego  są  bowiem  na  ogół  zdolniejsi  i  mogliby  szybciej  omówić  zagadnienia  zakresu  podstawowego.  Zaoszczędzony  czas  mogliby  przeznaczyć  na  trudniejsze  zagadnienia.  Mogliby  także  zapoznać się  z  materiałem  zakresu  podstawowego  w  formie  bardziej  ścisłej  (np. 
z  dowodami  twierdzeń).

 

Wyposażenie  szkoły

 

Autorzy  uważają,  że  zapoznanie  z  nowoczesną  technologią  informacji  jest  ważnym  celem kształcenia.
W wypadku  matematyki ważne jest zastosowanie  komputerów i kalkulatorów  graficznych. Niestety, nie  każda  szkoła  ma odpowiednie  do tego  możliwości  techniczne.  Dlatego  zagadnienia  związane  z  technologią  informacji  są  w  programie  uwzględnione,   ale   ich   pominięcie   nie   przeszkadza   w   realizacji   pozostałych   treści. Z  tego  powodu  program  może  być  realizowany  niezależnie  od  wyposażenia  szkoły.